احمد بن موسی باحمادباحْماد، صدراعظم مغربی که نام واقعیش احمد بن موسی بن احمد بخاری بود. ۱ - پدربزرگ باحْمادپدربزرگش برده‌ای سیاه متعلق به سلطان مولایْ سلیمان (حک: ۱۲۰۶-۱۲۳۸) بود که بعدها حاجب او شد. ۲ - پدر باحْمادپدرش نیز حاجبِ سیّدی محمدبن عبدالرحمن (حک: ۱۲۷۶-۱۲۹۰) بود و در عهد حکومتِ مولایْ الحسن (۱۲۹۰-۱۳۱۱) صدراعظم شد. وی شهرت خوبی نداشت، ولی ثروت سرشارش به او امکان داد تا نامش را با قصر باهیه در مراکش، که خود عهده دار بنای آن شد، پیوند دهد (کتیبه مورخ ۱۲۸۳/۱۸۶۶، در دوِردَن، ش ۲۰۶). ۳ - مادر باحْمادوی را از مادری اسپانیایی دانسته اند؛ چندین فرزند داشت که از میان آن‌ها سعید و ادریس ـ که هر دو به مناصب مهم دست یافتند ـ و احمد، موسوم به باحماد، را نام برده اند. [۱]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۱، ص۳۷۲-۳۹۶، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۲]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۲، ص۵۱۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۳]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۴، ص۳۷۰-۳۸۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۴]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
[۵]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۵۵-۲۶۱، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
۴ - مسئولیت‌های باحْمادباحماد در ۱۲۵۷/۱۸۴۱ متولد شد و نخست حاجبِ مولایْ اسماعیل بود که خلیفه برادرش مولای الحسن، در فاس شده بود. وی بعدها همین منصب را در دربارِ سلطان کسب کرد. از آن‌جا که وی مسئول تربیت عبدالعزیزبن حسن بود، میل داشت آن امیر، که در آن وقت (۱۳۱۲/۱۸۹۴) چهارده ساله بود، به سلطنت برسد. منصب صدارت عظمی را خود بر عهده گرفت و سلطان جوان را با شادیهای کودکانه اش به حال خود گذاشت. در دولت، قدرت واقعی در دست او بود که آن را همراه با زیرکی سیاسی و قاطعیت به کار می‌برد تا مغرب را از هرج و مرج نجات بخشد. [۶]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۱، ص۳۷۲-۳۹۶، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۷]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۲، ص۵۱۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۸]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۴، ص۳۷۰-۳۸۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۹]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
[۱۰]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۵۵-۲۶۱، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
۵ - آثارباحماد که شخصیت استوارش نام نیکی از او برجای گذاشت در مراکش آب انبار اَقْدَل را بنا کرد که به نام وی باقی است و در شهرها کارهای عام المنفعة بسیار انجام داد و، بالاتر از همه، کار پدر را دنبال کرد، یعنی باهیه را، ظاهراً بدون هیچ طرح قبلی، با استفاده از زمین شصت خانه گسترش داد و شانزده باغ برای فضای سبزِ اطراف آن خرید. [۱۱]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۱، ص۳۷۲-۳۹۶، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۱۲]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۲، ص۵۱۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۱۳]
ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، ج۴، ص۳۷۰-۳۸۱، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳.
[۱۴]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
[۱۵]
عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، ج۲، ص۲۵۵-۲۶۱، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹.
۶ - وفاتباحماد در ۱۷ محرم ۱۳۱۸/۱۷ مه ۱۹۰۰ در گذشت و در بقعه سلطنتی مولای علی شریف دفن شد (سنگ نوشته منظوم گور، در دوردن، ش ۱۷۶). ۷ - فهرست منابع(۱) ابن زیدان، اتحاف اعلام الناس، رباط ۱۹۲۹-۱۹۳۳. (۲) عباس بن ابراهیم مراکشی، اعلام بمن حلّ مرّاکش، فاس ۱۹۲۶-۱۹۳۹. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «احمد بن موسی باحماد»، شماره۸۹. رده‌های این صفحه : تراجم
|